Pēteris Turnaws. “Atonaige”, XV mts. prūsisks wērss

Glabbis

Prūsiska Rāmawas Uniwersitāti

En 2013 m. Steffens Kessleris (Greifswalds) be Steffens Mōsmans (Mančesteris) en latīniskasmu Pāulis Wenecijīnas traktātu Logica parva aupallusis be preistatinnusis zinānikamans nawwan prūsiskan nōpeisan, peisātan en 1440 m.

Miksis Petrus Wickerau aupeisāwuns traktātas āupeisan en Krētai en 1440 m.

Ānkstais stan prūsiskan nōpeisan mazēi preipeisātun prūss Pēteris Turnaws (iz Talkemītan en Wārmai), kawīds bēi en Krētai en 1422 m. be aupeisāwuns stan traktātan pirzdau stan Petrun Wickerau.

Kaddan gi Kessleris be Mōsmans bandāi eīskintun be talkautun stan tekstan kāigi leītawiskan, be panzdau … Skaitātun tālis

Waitjāssenis sen kursjan Ēnrikan Maksan Deckāitan

Heinriks Max Detzkēits

Waitjāsnis sen kursjan Ēnrikan Maksan Deckāitan (miksiskai Heinrich Max Detzkeit) audāi si en 2005 m. Sallawas 4 d. pra Twānkstas Prūsas pēran: Glabbjan, Rāmanan, Karjaūsnan, Medenīkan.

Kursis Heinriks Makss Detzkāits gimma en lapkrūtjas 29 d., 1933 m., mazīngi gērdautun en Kāpamans (arwiskai sta preipalla en Kursjan marrjai), pirzdau Swētas Karjaūsnan tāns buwinna en Kāpamans, kwēi bilāi kursiskai, tenesse prawāraisjai dīgi bēi kursjai be bilāi kursiskai. Stwi ast waitjāsenjas delīkai.

Twānkstas Prūsa. Kāigi wārai stas auīmsenis pastāi auīmts? Pirzdau 20 mettans?
Detzkāits. Tēt… stas auīmsenis, sta māise tāws perjāja prēi … Skaitātun tālis

Zmānintas Rāmawas sen tenesses dēiwans, Pikullan, Perkūnan be Patrīmpan, ebpeisāsenis

§11. Stawīds zmānints anzans Rāmawa (Romove) pastāi ebpeisātan ēst pra wissans prūsiskans peisālenikans tēt, kāigi tālis dātan; Hennenbergas wirdāi, kaddan tāns bilāi ezze Trēitas klaštoran en “Paeīskinsnai stēisan prūsiskan tāutaskartin”, ast stawīdai: stas pikuliskas anzans stalāi en Eikāitai, kāigi as papresta, en Nātangas sirdu, kwēi teinū ast Swentas Trēitas klaštōran. Tenēisan plattu bēi 6 wāltis, ūnzai tāns bēi spārts plattu be stawīds kāmstus, kāi ni sūji, ni snāigs ni mazēi sprūtwei, beggi tāns be zēimai ni metti swāise lappans be zalli. Be tāns turīwuns trins wippins: … Skaitātun tālis

Ezze wis dabber sēntins waidilātans anga waidīlans en Nadrāuwai, Zemāitijai be t.t.

Penknadesimtā palazīnsna

Ezze wis dabber sēntins waidilātans anga waidīlans en Nadrāuwai, Zemāitijai be t.t.

Entūrs

1. Ezze Waszkonen
2. Swinnutzen
3. Szwakionen. Dumonen
4. Puttonen
5. Oronen
6. Szweigdzuruones
7. Lekuttones
8. Wydurones
9. Krauiti
10. Pustones
11. Seitone
12. Siettones
13. Wejones
14. Wandulutti, Neruti, Udburtulli
15. Taukuti
16. Styklori
17. Serkuluti
18. Ƶolininkai
19. Szwalgones
20. Ezze tenēisan lāikans dēlans
21. Ƶaltones
22. Medziorei
23. Ezze Kaukucionen
24. Ezze Sapnonen
25. Aīns gērbsenis ezze stan
26. Ezze stēisan zmānin lāikans dāinans
27. Kas stwi preisalāi
28. Aīnas kummetjas gērbsenis ezze stan
29. Ezze … Skaitātun tālis

Ezze zmāninsnan stēisan āngin

Desimtā palazīnsna

Ezze zmāninsnan stēisan āngin

Ēnturs

1. Zmāninsnas stēisan āngin pertiksnā.
2. Kāigi prūsai swentinna āngzdrjans.
3. Swentinsnas widāi.
4. Sta ast swajīngjan dīgi leītawjamans.
5. Delli gērbsenjai ezze stan.
6. Kasse paggan āngis pastānja tēt zmānintan?
7. Stēisan āngin sklaitawīdai zmāninsnas wīdai.
8. Stēisan āngin kaimalukisnā.
9. Ezze āngins sen raggans be krōnins.

§1. Ānkstais wārai prūsai laikāi aulemtans āngins per swentans be sklāitewingjai zmānina tennans, kāigi grēkai be rōminai, egiptīnai be īndai, be kitāi; adder stawīda blānda tikka, turri būtwei, stesse paggan: beggi Šaitāns enkaitinnwuns Ēwan turrintjai āngis wīdan, … Skaitātun tālis

Gerbā ezze kittans prūsan swentans garrjans

Antrā palazīnsna

Gerbā ezze kittans prūsan swentans garrjans

Ēnturs

1. Eraīnan garrjan, kawīds ast rembotha anga romova, ast swentan, sklāitewingi kaddan nō tennan — anzanan anga lāgzdin, wābalnin anga krāusjan, aūga emelna.
2. Līpa en Šakunamans.
3. Adli en Nībudin meddju.
4. Bezzan be tenesse deiwāi. Gērbsenis ezze stan.
5. Ezze krāusjan en Nībudimans be zemāitan pagār tennan.
6. Medjanikāi be medjāi.

§1. Waraprūsai ni enbāndan eraīnan anzanan anga garrjan laikāi per swentans, adder jāuku be rombhota, sta ast stawīdan, kawīdan tēt sen swāise stibbans senaūguns anga kīrs pratreppa … Skaitātun tālis

Ezze kittans nigruntauktimmjans dēiwans, sklāitewingi ezze Gurcho

Septmā palazīnsna

Ezze kittans nigruntauktimmjans dēiwans1, sklāitewingi ezze Gurcho2

Ēnturs

1. Uniwersalai deiwāi.
2. Kāigi sklaitīntun Gurcho, Wurszkaitis, Szwaybraitis?
3. Ezze Kurkas (Gurcho) walniskan.
4. Anga prūsai aušaūwa Kurkan (Gurcho) ezze mazūramans?
5. Ezze wīrdan Gurcho, ka tāns zentli?
6. Tenesse buweīns en Swentamēstu3.
7. En Tulkemitei4 be Frāmburgu5.
8. En subbiskamans buttans be kitēimans deīktans.
9. Aperāi tenesmu.
10. Ezze malkans, deggintans pēr tennan zmānintei.
11. Ezze pelannin.
12. Ezze zmāninsnas rittuns.
13. Meddu be wisawīdiskas īdas pastāi apperautun tenesmu.
14. Ezze idōlan, kawīds pastāi laikātan per Gurcho.
15. Ains prēipalis ezze stan.
16. Ezze Kaupālin6.
17. Anga Gurcho bēi Pergrubrius7?

§1. … Skaitātun tālis

Waīstis ezze waīdilan be tenesse patikīntans dēlans

Eršandau as gērbuns kaīgi būrai be kitāi prastāi zmānes zmōnina be upperau madlīntei izpalsenin swāise dēlu anga audātisku naūtin, tēt dīgi kawīdans dēiwans preiwakīnusis. Adder teinū as wīrst gērbuns kaīgi jūrinikai be debīkan jūrjan be abbejan marrjan preikrāntan buwīntajai zmōninusis jūrjas dēiwan Gardāitan be ka tenesmu upperau prei audātiskan naūtan. Tenēi ermēriwusis kāi stas dēiws ikāigi debīks ēngels stalāi kīrsa jūrjan, be kwēi tāns willa, stwen be dumja wundans, laīwans be wisasan kittan sen swāise wētran. Kaddan tāns ernertijja, staddan sen swāise dwesnas warrins ebwartinna laīwans … Skaitātun tālis

Sūdawisks lāiskiks

Wazukkas upperausna prei nidruwīngins jātawins sen sklaitawīdans dāinans, kawīdans tenēi izpilninusis zūrgi 1520-1530 m.

Ezze zūdewitans (Zudewiten), kwāi teinū bilāi si be bilāi di per sūdawins (Sudauen) be kāigi tenēi izpilnina swāise dāinans

Tenēi izrīnka sebbei wāran wīran, kawīdan laikka di per teisīngin be swentikan, kāigi mes bīskapan, tāns pastānja bilītan per wārskaitan (Wourschkaity), pra tennans, zmōnitints swāise dēiwans, erzinna ezze swāise enwārgsenjans be perdāst di swāise pakwaitīsnans deiwammans.

Emnes stēisan dēiwan ast:

Dēiwibis stēisan zūdewitan (Deywoty Zudwity):

Ukapirmas (Ockopirmus) — pirmas, dāngus be lāuksnan dēiws.
Swāikstiks (Swayxtix) … Skaitātun tālis

Dwāi laūmas

Dwāi laūmas spaktaūwa be pawērpi swāise plaugzdas rūkans. Pergūbi aīns zmōi be rānguns aīnas Laūmas rūkans. Aīnan naktin stāi mergā pergūbi prei din. Stas wīrs migīwuns be aupalluns stawīdan grazzjan mērgan prēi sin be prasīwuns – kwēi tenā teinū pragūbi en buttan be tenā pawaidīnusi, kāi pralīzusi pra prāljan. Zmōi immuns be auwīruns stan prāljan sen karīgis lagzdan. Laūma delli dēinans bēi stwen ni mazīwusi izēitwei be ēnwangan pastāi per tenesse gennan. Tenā delli mettans buwīnusi sen stan zmānin be jāu turēi sūnun. Aīnan rēizan zmōi … Skaitātun tālis